Στην 4η ομιλία του μακαριστού Γέροντος Αθανασίου από τη σειρά ομιλιών "Η Θεία Λειτουργία" (την οποία αναρτούμε σταδιακά), ερωτά ο Γέροντας τους ακροατές: «Ποια είναι η μεγαλύτερη εντολή του Θεού προς τους ανθρώπους;».
Και δίνει ο ίδιος την απάντηση: «Λάβετε φάγετε, τούτο μου εστί το Σώμα. Πίετε εξ αυτού πάντες, τούτο εστί το Αίμα μου». Ακολούθως, αναφέρει ότι αυτή η εντολή είναι η πιο μεγάλη εντολή αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο και του ανθρώπου προς τον Θεό. «Κοινωνώ» σημαίνει κάνω μια πράξη αγάπης προς τον Ιησού Χριστό. Λέγει ο Άγιος Νικόδημος ότι εκείνος που αγαπά τον Χριστό δεν αφήνει να περάσουν σαράντα ημέρες για να κοινωνήσει. Δεν υπάρχει πιο μεγάλη αγάπη προς τον Θεό εμπράκτως από το να κοινωνήσει ο πιστός, πράξη που δείχνει ότι ο άνθρωπος ανταποκρίνεται στην υψίστη αγάπη του Θεού να θυσιαστεί και να προσφερθεί.
Αυτή δε η απουσία της αγάπης μας, εξοργίζει το Θεό. Θυμηθείτε την παραβολή του Μεγάλου Δείπνου, όπου οργίστηκε ο Κύριος, ο οικοδεσπότης, γιατί δεν προσήλθαν οι προσκεκλημένοι. Λοιπόν, αγαπάμε τον Χριστό; Πρέπει να κοινωνούμε.
Επίσης ο Γέροντας Αθανάσιος αναφέρει ότι η Θεία Λειτουργία δεν τελείται από τον ιερέα αλλά από αυτόν τον Χριστό. Λέγει ο ιερέας: «Συ είσαι ο προσφέρων και ο προσφερόμενος». Ο ιερέας απλώς δανείζει τα χέρια του. Αν υποτεθεί ότι ο ιερέας είναι πολύ αμαρτωλός, το μυστήριο είναι έγκυρο, γιατί δεν το τέλεσε η αμαρτωλότητα του ιερέα, αλλά η αγιότητα του Χριστού. Γι' αυτό ακριβώς μπορούμε να κοινωνούμε Σώματος και Αίματος οπουδήποτε, ανεξαρτήτως της ηθικής ποιότητας του λειτουργού.
Το μυστήριο της Ενανθρωπίσεως του Θεού τελεσιουργείται στη Θεία Λειτουργία. Η Θεία Λειτουργία κατά τον ιερό Καβάσιλα είναι «η Μυσταγωγία του Μυστηρίου της Ενανθρωπίσεως». Όμως για εμάς, εκείνο που μας κάνει να πηγαίνουμε στην Θεία Λειτουργία και να είμαστε ευχαριστημένοι είναι μια σειρά εξωτερικών παραγόντων, όπως ένας όμορφος, καλλωπισμένος και αγιογραφημένος ναός, οι ψαλτάδες που ψέλνουν όμορφα, ο ιερέας που τα λέει περίφημα, βλέπουμε και γνωστούς μας, άρα είμαστε ευχαριστημένοι. Όλα αυτά είναι σπουδαία και συντελεστικά. Αν όμως η Θεία Λειτουργία έπρεπε να γίνει μέσα σε έναν αχυρώνα, όπως γίνονταν σε περιοχές της Αφρικής, με ψάλτες που τα λένε διαβαστά, ή να βλέπουμε ανθρώπους με τους οποίους είμαστε μαλωμένοι, τότε δεν έχουμε ευχαρίστηση από τη Θεία Λειτουργία, γιατί κινούμαστε με βάση το συναίσθημα; Βεβαίως ναι.
Και συνεχίζει ο Γέροντας: Λειτουργία σημαίνει να γίνω μέτοχος στη Μυσταγωγία του Μυστηρίου της Ενανθρωπίσεως. Να γίνω μύστης, δηλαδή να μπω μέσα σε αυτό το Μυστήριο το οποίο τελεσιουργείται. Αυτό είναι η Θεία Λειτουργία. Αν αυτό το πράγμα το καταλάβουμε, τότε, αν γίνει διωγμός και μας πουν: «δεν θα πηγαίνετε στην εκκλησία επί ποινή θανάτου», τότε θα πηγαίνουμε στην εκκλησία. Και να η απάντηση. Στους τρεις πρώτους αιώνες που γίνονταν ανελέητοι διωγμοί κατά των χριστιανών, οι χριστιανοί με κίνδυνο της ζωής τους πήγαιναν νύχτα σε χώρους κρυφούς να τελέσουν τη Θεία Λειτουργία. Θα μπορούσαν να πουν μεταξύ τους: «αγαπητοί μου, ας καθίσουμε τώρα που είναι διωγμός στα σπίτια μας, για να μην μας πιάσουνε». Όμως κάθε βράδυ μαζεύονταν. Και αυτό το έκαναν γιατί δεν ζούσαν πάνω σε μια βάση συναισθηματική, αλλά ζούσαν αυτή τη μυσταγωγία του Μυστηρίου της Ενανθρωπίσεως. Ο Θεός να μην το επιτρέψει, αλλά αν γίνει κάποιος διωγμός, δεν ξέρω πόσοι από εμάς θα μπορούσαμε να πάμε σε ένα κρυφό μέρος, να κάνουμε Θεία Λειτουργία. Φοβάμαι ότι θα μέναμε όλοι στα σπίτια μας, γιατί δεν υπάρχει αυτή η σωστή βάση.
Απόσπασμα από τη σειρά ομιλιών: «Η Θεία Λειτουργία», του μακαριστού Γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου.
Επίσης ο Γέροντας Αθανάσιος αναφέρει ότι η Θεία Λειτουργία δεν τελείται από τον ιερέα αλλά από αυτόν τον Χριστό. Λέγει ο ιερέας: «Συ είσαι ο προσφέρων και ο προσφερόμενος». Ο ιερέας απλώς δανείζει τα χέρια του. Αν υποτεθεί ότι ο ιερέας είναι πολύ αμαρτωλός, το μυστήριο είναι έγκυρο, γιατί δεν το τέλεσε η αμαρτωλότητα του ιερέα, αλλά η αγιότητα του Χριστού. Γι' αυτό ακριβώς μπορούμε να κοινωνούμε Σώματος και Αίματος οπουδήποτε, ανεξαρτήτως της ηθικής ποιότητας του λειτουργού.
Το μυστήριο της Ενανθρωπίσεως του Θεού τελεσιουργείται στη Θεία Λειτουργία. Η Θεία Λειτουργία κατά τον ιερό Καβάσιλα είναι «η Μυσταγωγία του Μυστηρίου της Ενανθρωπίσεως». Όμως για εμάς, εκείνο που μας κάνει να πηγαίνουμε στην Θεία Λειτουργία και να είμαστε ευχαριστημένοι είναι μια σειρά εξωτερικών παραγόντων, όπως ένας όμορφος, καλλωπισμένος και αγιογραφημένος ναός, οι ψαλτάδες που ψέλνουν όμορφα, ο ιερέας που τα λέει περίφημα, βλέπουμε και γνωστούς μας, άρα είμαστε ευχαριστημένοι. Όλα αυτά είναι σπουδαία και συντελεστικά. Αν όμως η Θεία Λειτουργία έπρεπε να γίνει μέσα σε έναν αχυρώνα, όπως γίνονταν σε περιοχές της Αφρικής, με ψάλτες που τα λένε διαβαστά, ή να βλέπουμε ανθρώπους με τους οποίους είμαστε μαλωμένοι, τότε δεν έχουμε ευχαρίστηση από τη Θεία Λειτουργία, γιατί κινούμαστε με βάση το συναίσθημα; Βεβαίως ναι.
Και συνεχίζει ο Γέροντας: Λειτουργία σημαίνει να γίνω μέτοχος στη Μυσταγωγία του Μυστηρίου της Ενανθρωπίσεως. Να γίνω μύστης, δηλαδή να μπω μέσα σε αυτό το Μυστήριο το οποίο τελεσιουργείται. Αυτό είναι η Θεία Λειτουργία. Αν αυτό το πράγμα το καταλάβουμε, τότε, αν γίνει διωγμός και μας πουν: «δεν θα πηγαίνετε στην εκκλησία επί ποινή θανάτου», τότε θα πηγαίνουμε στην εκκλησία. Και να η απάντηση. Στους τρεις πρώτους αιώνες που γίνονταν ανελέητοι διωγμοί κατά των χριστιανών, οι χριστιανοί με κίνδυνο της ζωής τους πήγαιναν νύχτα σε χώρους κρυφούς να τελέσουν τη Θεία Λειτουργία. Θα μπορούσαν να πουν μεταξύ τους: «αγαπητοί μου, ας καθίσουμε τώρα που είναι διωγμός στα σπίτια μας, για να μην μας πιάσουνε». Όμως κάθε βράδυ μαζεύονταν. Και αυτό το έκαναν γιατί δεν ζούσαν πάνω σε μια βάση συναισθηματική, αλλά ζούσαν αυτή τη μυσταγωγία του Μυστηρίου της Ενανθρωπίσεως. Ο Θεός να μην το επιτρέψει, αλλά αν γίνει κάποιος διωγμός, δεν ξέρω πόσοι από εμάς θα μπορούσαμε να πάμε σε ένα κρυφό μέρος, να κάνουμε Θεία Λειτουργία. Φοβάμαι ότι θα μέναμε όλοι στα σπίτια μας, γιατί δεν υπάρχει αυτή η σωστή βάση.
Απόσπασμα από τη σειρά ομιλιών: «Η Θεία Λειτουργία», του μακαριστού Γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου.